De Nederlandse industrie speelt een belangrijke rol in onze economie en samenleving. Tegelijk is zij verantwoordelijk voor ongeveer veertig procent van de uitstoot van broeikasgassen in ons land. In het Klimaatakkoord is daarom afgesproken dat de industrie verduurzaamt. Dit is Missie C: een klimaatneutrale en circulaire industrie in 2050. Dit is alleen mogelijk in een industrieel systeem bestaande uit nieuwe en vernieuwde ketens waarin de energiehuishouding CO₂-vrij is en koolstof circulair gebruikt wordt.
Dit Innovatieprogramma gaat over het laatste deel daarvan: circulariteit van koolstof. Het Innovatieprogramma schetst wat innovatie op dit thema kan bijdragen aan de missie en welke innovatieopgaven daarvoor op korte termijn moeten worden opgepakt. TKI Energie en Industrie ondersteunt gericht ondernemers en wetenschappers bij het ontwikkelen van de innovaties die bijdragen aan deze opgaven.
Naar een duurzaam gebruik van koolstof
Fossiele koolstof is een fundament van de huidige industrie: als energiebron, maar ook als grondstof. Fossiele koolstoffen – meestal in de vorm van kunststoffen – zitten in allerlei producten die we gebruiken. Uiteindelijk eindigen die producten meestal bij de afvalverbranding, waardoor de koolstof als CO₂ vrijkomt.
In een klimaatneutrale en circulaire industrie is dat anders. Fossiele koolstof is daarin vervangen door hergebruikte koolstof uit producten, door biogrondstoffen en door CO₂. Daarmee zijn er minder nieuwe grondstoffen nodig, is er minder afval en is er minder CO₂-uitstoot. Dit Innovatieprogramma draagt dus bij aan de doelen voor circulariteit en voor klimaatverandering. Voor 2030 zijn die doelen:
- Circulariteit: 50 procent reductie van het primaire grondstoffenverbruik (Nationaal Programma Circulaire Economie).
- Klimaat: 55 procent reductie van CO₂-emissies (Coalitieakkoord). Voor de industrie gaat het om een reductie van de jaarlijkse CO₂-uitstoot van 19,4 Mton. Carbon sources for a circular industry
Om innovaties voor de circulariteit van koolstof te bevorderen zetten we in op drie thema’s. Deze dekken samen de belangrijke toekomstige bronnen van koolstof:
- Circulariteit (van kunststoffen). 70 tot 80 procent van de fossiele koolstof die voor materialen wordt gebruikt, is voor kunststof. Die worden na gebruik voor het grootste deel verbrand. Nederland is een relatief groot kunststofproducerend land en heeft hier dus op economisch en ecologisch gebied wat te bieden. Dat kan bijvoorbeeld met betere sorteer- en voorbewerkingstechnieken, chemische recyclingstechnologieën en duurzamere materialen. Zo wordt er gewerkt aan technologieën voor perfect sorting: het scheiden afval tot specifieke stromen die direct als voeding voor conversieprocessen kunnen dienen.
- Biogrondstoffen (voor producten). In 2050 willen we 20 procent van het huidige gebruik van primaire fossiele grondstoffen vervangen hebben door biogrondstoffen. Daarbij is het belangrijk dat de producten circulair gemaakt worden, zodat de materialen hergebruikt kunnen worden. Door in te zetten op co-productie van hoogwaardige tussenproducten en biobrandstoffen kunnen beide efficiënt geproduceerd worden. Een belangrijke voorwaarde daarvoor zijn goede voorbehandelingstechnieken om te komen tot zuivere biomassastromen die hoogwaardig ingezet kunnen worden.
- Carbon Capture and Usage (CCU). De wereldwijde vraag naar koolstofproducten groeit snel en voorlopig zijn er onvoldoende gerecyclede koolstof en biogrondstoffen beschikbaar om erin te voorzien. Afgevangen koolstof – bijvoorbeeld uit onvermijdelijke emissies, afvalgassen of lucht en water – kan een belangrijke rol spelen om dat gat te dichten. Daarvoor zijn innovaties nodig die bijdragen aan het afscheiden en zuiveren van CO₂ en CO en aan de conversie ervan naar platformchemicaliën. Daarnaast kan afgevangen koolstof gebruikt en langdurig vastgelegd worden in bouwmaterialen, zoals CO₂-negatieve bakstenen.
Voor al deze thema’s zijn digitalisering en human capital belangrijke succesfactoren. Digitale productpaspoorten dragen bijvoorbeeld bij aan de transparantie van ketens en AI kan bijdragen aan het scheiden van complexe materiaalstromen. Tekorten op de arbeidsmarkt zijn een beperking voor de hele technische sector en zullen dat ook zijn voor de circular jobs die de komende jaren gecreëerd worden.
Aan de slag met koolstofcirculariteit
Met innovaties rond deze onderwerpen helpen we Nederland op weg naar een klimaatneutrale en circulaire economie. Het innovatieprogramma biedt handvatten voor bedrijven, kennisinstellingen en andere die daarin willen investeren. Zo zijn er al meer dan 180 projecten opgezet rond verduurzaming industrie.
Heeft u vragen over het Innovatieprogramma of zoekt u hulp, partners of financiering om werk te maken van deze innovaties? Neem direct contact op met een van onze programmamanagers.