Een pop up shop waar je kapotte apparaten kunt laten repareren. Een gezamenlijke moestuin. Of een informatiemiddag over groene energie. Klanten van de Lidl in ’s Gravenzande zitten vol goede ideeën om hun buurt duurzamer te maken, zo bleek vorig jaar. Een aantal weken lang konden zij daarvoor ideeën aandragen. Het winnende idee zou daadwerkelijk worden uitgevoerd. De ’s Gravenzandse Lidl deed mee aan een onderzoek van RVO, MVI-E en Topsector Energie, dat werd uitgevoerd door designbureau Ideate. Het doel van het onderzoek: ontdekken of lokale marktpartijen, zoals supermarkten, een rol kunnen spelen in de wijkgerichte energietransitie. Daarover is namelijk nog maar weinig bekend – de meeste programma’s op het gebied van de energietransitie richten zich op burgers en overheid.
Living Lab
Het onderzoek had de vorm van een Living Lab: een samenwerking op lokaal niveau van burgers, overheid en marktpartijen aan een gemeenschappelijk doel. Kate Spierings, die vanuit Ideate de leiding had over het onderzoek, legt uit: ‘Allereerst hebben we de gemeente Westland en Lidl ’s Gravenzande gevraagd om mee te doen. Daarna hebben we samen de aanpak bedacht. Dat werd dus de actie waarin bewoners werden gevraagd om hun duurzame idee in te sturen.’ Met een nul op de meter-filiaal, tienduizenden zonnepanelen op daken van filialen, kantoren en distributiecentra en oplaadpunten voor elektrische auto’s van klanten is het niet gek dat Lidl werd gevraagd om deel te nemen aan het onderzoek. ‘We vonden de insteek van het onderzoek meteen interessant’, zegt Arnold Baas, teamleider Energie bij Lidl Nederland. ‘We waren nieuwsgierig hoe klanten zouden reageren als een supermarkt zich zou gaan bezighouden met de energietransitie in de wijk.’
Hoewel Lidl, Ideate en de gemeente Westland de prijsvraag eerst wilden beperken tot ideeën voor het aardgasvrij maken van de wijk, kwamen ze al snel tot de conclusie dat een bredere aanpak nodig was. Kate: ‘Uit eerdere onderzoeken weten we dat “duurzaamheid” voor mensen een heel breed begrip is. Niet alleen energie besparen, ook dingen als een schone en opgeruimde leefomgeving, minder afval produceren en minder voedsel weggooien horen daar allemaal bij en zijn met elkaar verbonden.’ Arnold vult aan: ‘Het is heel waardevol om klanten zélf te laten aangeven wat zij onder duurzaamheid in de wijk verstaan. Dat zou ons namelijk weer interessante inzichten opleveren.’ Daarom werd besloten om klanten te vragen om ideeën voor duurzame activiteiten in de wijk, zonder dat het projectteam het begrip “duurzaamheid” verder specificeerde.
Opruimdag met de buurt
Dat bleek een succes: in slechts een paar weken kwamen er ruim honderd ideeën binnen bij het Lidl-filiaal in ’s Gravenzande. Een jury bestaande uit mensen van Ideate, Lidl, de gemeente Westland en RVO selecteerde een top drie. Daarna was het de beurt aan de ’s Gravenzandenaren om te stemmen op hun favoriete idee. De winnaar was overduidelijk: met een forse meerderheid van de stemmen won Gré met haar idee om een opruimdag met de buurt voor haar wijk te organiseren. ‘Het is misschien niet direct iets waar je aan denkt bij duurzaamheid’, zegt Arnold. ‘Toch waren we blij met de uitslag. Zo’n opruimdag zorgt voor onderlinge verbinding en biedt de mogelijkheid om in gesprek te komen met bewoners. Dat contact maakt andere gesprekken en samenwerkingen, bijvoorbeeld op het gebied van de energietransitie, makkelijker. Het is dus eigenlijk een heel mooi startpunt.’
Kate geeft aan dat de opruimdag eigenlijk heel goed paste bij de wijk. ‘Verduurzaming is een proces. Het begint met bewustwording over het milieu en bijvoorbeeld minder afval produceren, daarna ga je misschien je afval scheiden. Zo neem je steeds een kleine stap verder. De maatregelen waaraan overheden vaak denken bij duurzaamheid, zoals zonnepanelen of warmtepompen, zijn eigenlijk hele vergevorderde stappen. Iemand die nog aan het begin van de ladder staat, is daar nog helemaal niet aan toe.’ De projectleider vertelt dat veel inwoners van de wijk waarin het project plaatsvond, nog redelijk aan het begin van het proces staan. ‘De opruimdag paste dus perfect bij de fase waarin zij zich bevonden.’
Goed gevoel
Ten tijde van de opruimdag, in november 2021, was Leen Snijders wethouder in de gemeente Westland. Met de openbare ruimte in zijn portefeuille werd hij uitgenodigd om de feestelijke dag officieel te openen. ‘Het was een prachtige dag’, blikt hij terug. ‘De buurtbewoners hadden er zin in, de gemeente stelde tuingereedschappen beschikbaar en regelde de afvoer van het groenafval, en de Lidl verzorgde biologisch en fairtrade eten en drinken voor alle deelnemers. Mensen kwamen bij elkaar en droegen samen bij aan een mooie, verzorgde buurt. Dat geeft een goed gevoel.’ Kate merkte dat de deelnemende bewoners tijdens de lunchpauze als vanzelf in gesprek raakten over zonnepanelen, isolatieglas en andere energiebesparende maatregelen. ‘Dat liet heel mooi zien dat mensen al die verschillende aspecten van duurzaamheid niet los van elkaar zien. En als je dus meedoet aan een duurzame activiteit, in dit geval het opruimen van de buurt, is de kans groot dat je als vanzelf gaat nadenken over andere verduurzamingsopties.’
Voormalig wethouder Leen Snijders denkt dat supermarkten, maar ook andere winkels, best een rol kunnen spelen in de energietransitie. ‘De energietransitie is voor veel mensen best een lastig, groot onderwerp. In een supermarkt of andere winkel komen ze er op een laagdrempelige manier mee in aanraking. Dat maakt de stap om er zélf daadwerkelijk iets mee te doen, misschien kleiner.’ Arnold is het met hem eens: ‘Wij merkten dat we, door de actie, op een andere manier met onze klanten in gesprek kwamen. Vaak spreek je klanten alleen als er wat is. Nu ontstonden er gesprekken over de actie, over duurzaamheid… ook dat is waardevolle verbinding.’ Arnold noemt daarnaast de samenwerking met de andere deelnemende partners. ‘Je leert elkaar op een andere manier kennen. Dat versterkt de onderlinge relatie.’
Ondernemerschap
Ook Kate kijkt terug op een succesvol project. ‘Ons doel was om te onderzoeken of marktpartijen, zoals een supermarkt, een rol kunnen spelen in de energietransitie. Het antwoord daarop is ja. Het ondernemerschap van marktpartijen, zoal supermarkten, is heel waardevol. Ze zijn goed in het aanvoelen van de behoeftes van de klant. Dat kun je inzetten om de energietransitie aantrekkelijk te maken voor het publiek. Bovendien bereik je via de supermarkt ook doelgroepen voor wie maatregelen als zonnepanelen vanwege een lager inkomen minder haalbaar zijn, maar die wél kleine stappen kunnen nemen. Door daarop in te spelen, is de kans op succes veel groter.’ De projectleider ziet ‘absoluut’ kansen om de werkwijze verder op te schalen. Of Lidl nog eens zou deelnemen aan een dergelijk project? ‘Daar staan we zeker voor open’, zegt Arnold. ‘We vinden duurzaamheid belangrijk. Als we onze klanten kunnen helpen om ook duurzame keuzes te maken, is dat alleen maar mooi.’
Meer informatie
Het project ‘Shopping for Climate’ kwam tot stand vanuit het programma’s Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen met Energie van de Topsector Energie en RVO.