Op het terrein tussen de A6 en de Trekweg in Almere verrijst naar verwachting in 2024 een zonnepark met 25 duizend panelen, voor Nederlandse begrippen een middelgroot park. De zonnepanelen hebben een capaciteit van 16,8 MWp die naar schatting goed zijn voor 18,3 GWh groene stroom per jaar. Het terrein is eigendom van het Rijksvastgoedbedrijf en bestaat momenteel uit landbouwgrond en een gronddepot. Het oorspronkelijke idee in 2017 was om 60 hectare in te ruimen voor een zonnepark. Na overleg met omwonenden die veel waarde hechten aan het open karakter van de omgeving, heeft de gemeente dit teruggebracht tot 20 hectare zonnepark. Plus 5 hectare groene zone onder een hoogspanningslijn, waarop niet gebouwd mag worden.
Lagere kosten en zekere afzet
Voor deze tender golden twee criteria: het percentage grond dat de zonnepanelen bedekken en het subsidieniveau. Duurzame energieprojecten kunnen in Nederland rekenen op SDE++ subsidie. De overheid bouwt deze subsidie echter langzaam maar zeker af tot nul euro in 2025. “Wij zagen dit als een mooie kans om subsidievrij te ontwikkelen en te bouwen”, aldus Maud Schoute, Business Developer bij Vattenfall. Het energiebedrijf heeft al ervaring met een subsidieloos offshore windpark en voor het project aan de Trekweg waren de voorwaarden gunstiger dan een gemiddeld zonnepark in Nederland. “Het Rijksvastgoedbedrijf onderzoekt al sinds 2017 samen met de gemeente de mogelijkheden voor een zonnepark en heeft daarvoor ook gesprekken met omwonenden gevoerd. Dat betekent dat veel voorbereidende kosten zijn weggenomen. Wat ook helpt is dat wij actief zijn in de hele energieketen. Hierdoor kunnen we onze klanten direct koppelen aan dit project. Bedrijven moeten verduurzamen en dat het om subsidieloze groene stroom gaat, maakt het voor hen extra interessant. We zijn daarom redelijk zeker dat we de opgewekte stroom kunnen afzetten. Dit is essentieel om dit park zonder subsidie te kunnen bouwen.”
Risico’s
Dit zonnepark is wel een uitzondering, benadrukt Schoute. “Op lange termijn geloven wij in subsidievrije zonneparken, maar voor nu is de markt nog te onzeker. Subsidievrije parken zijn nog lang niet vanzelfsprekend in Nederland. Risicoloos is dit project dan ook beslist niet. Tijdens het project zullen we ongetwijfeld verschillende uitdagingen tegenkomen. We moeten bijvoorbeeld nog onderzoeken hoe stabiel en schoon de grond is. En de prijzen van panelen fluctueren sterk evenals de transportkosten.”
Daarnaast is de netcongestie een heikel punt. Op dit moment geeft netbeheerder Liander in de Provincie Flevoland geen aansluiting van 10 MVA meer af omdat het elektriciteitsnet dat niet aankan. Zonder aansluiting geen zonnepark. Schoute: “We zijn daarover met de netbeheerder in gesprek. Het was natuurlijk nog beter geweest als het Rijksvastgoedbedrijf die aansluiting al in een eerder stadium had geregeld. We gaan ervanuit dat dit wordt opgelost.”
Zou het een oplossing zijn om het zonnepark te voorzien van een batterij om de pieken af te vlakken en zo de netcongestie te verminderen? “Dat hebben we nu niet meegenomen in het ontwerp”, aldus Rik Wessels, Project Engineer bij Vattenfall. “Batterijen kunnen pieken opvangen en netcongestie verminderen, maar zelfs dan zal een netaansluiting met redelijk vermogen nodig zijn. De prioriteit ligt daarom bij het krijgen van een aansluiting.”
Flexibiliteit
Een belangrijk voordeel van subsidievrij bouwen is de flexibiliteit die dat biedt. Om voor SDE++ in aanmerking te komen, moet een exploitant het park binnen een bepaalde tijd realiseren. “Je moet dan op een gegeven moment de panelen wel gaan inkopen”, aldus Schoute. “Zonnepanelen zijn op dit moment heel erg duur. We willen de panelen op een zo gunstig mogelijk moment aanschaffen. Subsidievrij ontwikkelen en bouwen biedt ons meer flexibiliteit.”
Zonvolgend en dubbelzijdig
Bijzonder aan de PV-panelen is dat ze zonvolgend zijn en aan beide zijden elektriciteit opwekken. “Rond de evenaar en in Zuid-Europese landen zijn zonvolgende systemen vrij gangbaar”, weet Wessels. “Het is een volwassen techniek. Doordat de panelen met de zon meedraaien, wekken ze meer elektriciteit op dan statische systemen. Wij gaan deze panelen voor het eerst in een groot project In Nederland neerzetten. Voor ons is dit ook een nieuwe technologie dus dat is wel een uitdaging. We doen dat om twee redenen. Het Planbureau voor de Leefomgeving heeft berekend dat dit zo’n 10 procent meer elektriciteit opbrengt, al staan daar natuurlijk wel extra kosten tegenover. Daarnaast draaien de panelen van oost naar west. Daardoor heb je minder last van schaduwwerking en konden we voor ons ontwerp kiezen voor een lage Ground Coverage Ratio (GCR), wat een van de beoordelingscriteria was.”
Het is een enkelassig trackersysteem. Er bestaan ook dubbelassige trackersystemen, waarbij de panelen langs twee assen bewegen. “Dat is vooral zinvol als je extra zonlicht vanuit het noorden wilt opvangen”, legt Wessels uit. “In gebieden rond de evenaar levert dat extra elektriciteit op maar Nederland ligt al behoorlijk noordelijk. Dat heeft daarom weinig effect.”
Verder wekken de panelen aan zowel de bovenzijde als de onderzijde elektriciteit op. Wessels: “Bi-facial panelen gaan vaak samen met zonvolgende systemen. Zij vangen ook licht op dat reflecteert van andere panelen en vanaf de grond. Op de bodem komt gras te liggen en dat weerkaatst meer licht dan kale grond. Hoeveel dat precies extra oplevert, weten we nog niet. Dat gaan we wel monitoren.”
Biodiversiteit
Vattenfall houdt bij het ontwerp rekening met de biodiversiteit. Nu bestaat het gebied uit een weinig natuurvriendelijk gronddepot en biologische landbouwgrond. Het terrein wordt omringd door twee bosrijke stukken. Wessels: “Een zonvolgend systeem heeft het voordeel dat er, over de hele dag gezien, licht en regen op een groter deel van de grond onder de panelen kan vallen dan bij een statisch systeem. Meer licht en vocht komen de biodiversiteit en bodemkwaliteit ten goede. Daarnaast hebben juist omwille van de biodiversiteit gekozen voor een lage GCR. En de strook van 5 hectare onder de hoogspanningslijn kan worden ingezet worden voor natuurontwikkeling.”
Vergunningen
De komende tijd staat in het teken van de voorbereiding voor de vergunningsaanvraag. Het participatieproces, het opstellen van een inrichtings-en beheerplan voor de komende 25 jaar en het technische detailontwerp maken hier onderdeel vanuit. “De landschappelijke inrichting doen we in samenspraak met de bewoners”, verzekert Schoute. “We geven betrokkenen de kans om mee te denken over het ontwerp” Naar verwachting zal Vattenfall in 2024 met het plaatsen van de panelen kunnen beginnen.
Geschreven door Marjolein Roggen