Om van de ervaringen met het verduurzamen van de warmtevraag in woonwijken te leren, organiseren wij sinds december 2020 diverse bijeenkomsten en webinars waarin uiteenlopende praktijkvoorbeelden aan bod komen. Zoals proeftuinwijken waar een creatieve aanpak is gekozen, waar verrassende innovaties zijn toegepast om belemmeringen weg te nemen, waar kansrijke samenwerkingen hebben geleid tot opschaling, en waar gepionierd is met technische, financiële, maatschappelijke en organisatorische oplossingen. We maken ook filmpjes van praktijkvoorbeelden. Op deze pagina kijk je al het materiaal terug, waaronder opnames van de webinars die we tot nu toe organiseerden, en vind je alle informatie zoals de presentaties en publicaties waarover gesproken is in de bijeenkomsten.
20 november 2023 | Webinar Warmte in Wijken: Tapwateroplossingen voor (z)lt-warmtenetten
In oudere wijken wordt vaak gekozen voor een warmtenet op 70°C, middentemperatuur. De reden? Je hebt dan meteen de temperatuur te pakken die nodig is om veilig te kunnen douchen (geen legionella), zonder dat er een groot vat met heet water ruimte staat in te nemen in de krap bemeten woningen. In de webinarreeks ‘Warmte in Wijken’ van Uptempo, het opschalingsprogramma van TKI Urban Energy, kwamen op 20 november experts en innovatieve bedrijven aan het woord die lieten zien dat die keuze niet zo vanzelfsprekend is als wordt aangenomen.
Terugkijken kan hier:
26 juni 2023 | Webinar Warmte in Wijken: Mini-warmtenetten
Mini-warmtenetten zitten precies tussen een individuele oplossing en een klein warmtenet in en bedienen 2 tot circa 100 woningen. Vanuit bewoners is er toenemende interesse voor dit soort warmtenetten, onder meer omdat je er op die manier niet alleen voor staat om advies en installatie te organiseren en omdat het samenwerken met je buren of straat goed aansluit op de menselijke maat. Ook zou het tot minder ruimtegebruik en geluidsoverlast moeten leiden dan individuele oplossingen en makkelijker te realiseren moeten zijn dan grote warmtenetten. In transitievisies van de gemeente of in de praktijk zul je deze warmteoplossing echter nog niet snel tegenkomen.
In het Warmte in Wijken webinar van 26 juni 2023 gaan we in op waarom mini-warmtenetten interessant kunnen zijn, hoe mini-warmtenetten werken, wat de toepassing ervan in de weg staat én kijken we naar praktijkvoorbeelden waar ze al wél zijn gerealiseerd. Terugkijken kan hier:
17 april 2023 | Het Buurt Energie Systeem (BES) Nijmegen
Het Buurt Energie Systeem (BES) in het PAW project Hengstdal/Bomenbuurt-Oost in Nijmegen is zeer innovatief: de coalitie die het ontwikkelt biedt een integraal aanbod voor een wijkwarmtenet. Het eigenaarschap van het BES ligt bij de bewoners en geeft daarmee ruim baan aan de coöperatieve route in de warmtetransitie. In dit filmpje komen netwerkbedrijf Alliander, de gemeente Nijmegen, de woningcorporatie Woonwaarts en een bewoner aan het woord. Zij vertellen waarom en hoe ze deelnemen aan dit traject vanuit hun eigen perspectief in dit filmpje:
In het webinar over het BES werd nader op het project ingegaan. Terugkijken kan hier:
Presentaties die tijdens dit webinar gegeven werden:
20 maart 2023 | Webinar Crack the Process: learnings over warmtenet ontwikkelprocessen
9 wijken, 9 integrale teams, 9 coaches en 10 experts in een kerk. Afgelopen najaar waren dit de ingrediënten voor de Crack the Process-dag met als doel: van en met elkaar leren. Waarom is de ontwikkeltijd om tot een aanbod aan bewoners te komen gemiddeld 5-7 jaar, en kan dat ook korter? Welke besluiten moeten er genomen worden, door wie en in welke fase, als je wil komen tot een aanbod aan bewoners en tot een realisatieovereenkomst? De ontwerpdag in Utrecht bleek een waardevolle en leerzame aanpak om kennis hierover uit te wisselen.
De inzichten uit deze Crack the Process-dag werden op 20 maart jl. in het webinar Crack the Process: learnings over warmtenet ontwikkelprocessen gedeeld. Bekijk hier het besluitenoverzicht en de ondersteunende PDF Versnellers en Vertragers of lees de gestelde vragen uit dit webinar door. En kijk hieronder of via Youtube de opname van het webinar terug:
12 december 2022 | Inspirerende innovaties & trends voor warmtenetten
Wie werkt aan de warmtetransitie bij een gemeente, energie- of warmtecoöperatie of woningcorporatie weet: de innovaties rond warmtenetten volgen elkaar razendsnel op. Om geïnteresseerden daarover te informeren organiseerden wij op maandag 12 december jl. een nieuw webinar in de succesvolle reeks Warmte in Wijken. Ter ere van de lancering van dit nieuwe inspiratiedocument presenteerden Robert Jan van Egmond (TKI Urban Energy) en Niels Rood (Uptempo!) de laatste trends en ontwikkelingen rondom kleinschalige warmtenetten, en bespraken zij tal van innovaties als HoCoSto, SolarEis, Escom Energy Crates, Withthegrid.com en Meed Energeyser. Bekijk hier de presentatie slides of lees de gestelde vragen en de antwoorden daarop in de Q&A. En kijk hieronder of via Youtube de opname van het webinar terug:
11 juli 2022 | Sneak-preview van Vergelijking van warmtenetconfiguraties
De laatste jaren is een grote hoeveelheid aan kennis over warmtenetten opgedaan. Wie door de grote hoeveelheid warmtenetconfiguraties de bomen door het bos niet meer ziet, kon op 11 juli in dit webinar een "sneak preview" krijgen van een overzicht van de prestaties van verschillende warmtenetconfiguraties. Deltares presenteerde de aanpak die zij in opdracht van TKI Urban Energy, het Expertise Centrum Warmte, het ministerie van Binnenlandse Zaken en het ministerie van Economische Zaken ontwikkelde om warmtenetten op verschillende temperatuurniveaus met elkaar te vergelijken. Deze vergelijking biedt voor verschillende configuraties inzichten in het energieverbruik, de duurzaamheid, kosten, ruimtebeslag, gevolgen voor de eindgebruiker, flexibiliteit en uitbreidbaarheid, en impact op het elektriciteitssysteem. De vergelijking wordt in de komende maanden uitgebreid met prestaties op het gebied van circulariteit en materiaalgebruik.
Ga naar het Kennisdossier Legionella in de energietransitie
Download hier de Q&A met alle gestelde vragen en de antwoorden daarop
Of kijk de opname van het webinar terug:
13 juni 2022 | Presentatie resultaten onderzoek naar afwegingen bij ontwikkeling warmtenetten
Uptempo! onderzocht de groeiende belangstelling voor kleinschalige warmtenetten en lagere temperatuur warmtenetten. In dit webinar werd er meer inzicht gegeven in wat de keuze bepaalt voor de beste omvang (aantal aansluitingen) van een warmtenet en het ideale temperatuurniveau. Welke andere lessen hebben ze opgehaald over de ontwikkeling en realisatie van warmtenetten in hun onderzoek? Lees hier het verslag of kijk hieronder het webinar terug:
Download hier resultaten van het Warmtenetonderzoek.
Download hier de Q&A met alle gestelde vragen en de antwoorden daarop
11 april 2022 | Coöperatief/publiek warmtenet leidt tot lage maandlasten
De uitrol van warmtenetten stokt, nu biomassacentrales in de wijk niet meer gesubsidieerd worden met SDE. Als er geen duidelijke bron op hoge temperatuur is, blijft een haalbare business case een zoektocht. In Dieze Oost, een typische naoorlogse stadswijk in Zwolle, is Wijkbedrijf Dieze actief, een coöperatie van bewoners. Met steun van de gemeente heeft de coöperatie een concurrerende propositie laten uitrekenen op basis van oppervlaktewater en afvalwater. Het geheim van het businessmodel? Een langere tijdshorizon, beheersing van het vollooprisico en lage kapitaallasten door bijvoorbeeld gemeentelijke garantstelling. Ook isolatie wordt door de coöperatie uitgevoerd. De gemeente wil vóór de zomer haar standpunt over dit inventieve voorstel bepalen. Koen Weytingh van bureau ToekomstSterk deed in het webinar uit de doeken hoe het model in elkaar zit:
Download hier de Q&A met alle gestelde vragen en de antwoorden daarop. Download hier de Powerpointpresentatie van Koen Weytingh.
Weten welke marktrijpe technische innovaties er beschikbaar zijn voor warmtenetten op wijkniveau? Lees ons inspiratiedocument innovaties voor buurtwarmtenetten.
Hoe integreer je innovaties in het ontwikkelproces van het nieuwe warmtesysteem voor de wijk? Lees het kennisdossier hierover dat we samen met het Wijkkompas opstelden.
14 maart 2022 | Ruimte voor innovaties door publiekprivate samenwerking
Om wijken aardgasvrij te maken zijn technische, organisatorische en financiële innovaties noodzakelijk. Maar om welke innovaties gaat het dan? Wat is er nodig voor de warmtetransitie in wijken? Wat is er beschikbaar? En hoe kies je de best passende oplossing? Het is belangrijk om vroegtijdig in het proces innovaties te inventariseren en innovatieve aanbieders te betrekken. Hoe creëer je een open proces waarin ruimte is en blijft voor innovatie en de belangen van alle betrokken stakeholders goed meegenomen worden? De gemeente Utrecht organiseerde de ‘Expeditie Warmte’. Een expeditie waarbij vijf bewonersinitiatieven gekoppeld zijn aan aanbieders om tot een warmteplan te komen. De gemeente en alle betrokken partijen hebben veel geleerd en een perspectief gekregen voor de activiteiten van de komende periode. Onder andere Dietje van Eif van de gemeente Utrecht lichtte de expeditie toe in dit webinar:
14 februari 2022 | Risicomanagement en slimme financiering
De financiering van warmtenetten is een uitdaging. Daarnaast speelt bij gemeenten de vraag hoe regie te houden op warmtelevering wanneer er voor lange termijn een concessie verleend wordt. In dit webinar stond de innovatieve aanpak GROWE centraal; Geen Risico voor Overheid wel Eigenaarschap. Deze aanpak is ontwikkeld aan de hand van ervaringen in EnergieRijkDenHaag en de proeftuin aardgasvrije wijken in Katwijk. Gerwen van der Linden (gemeente Katwijk) en Caspar Boendermaker (Specialist Business Development & Duurzaamheid bij BNG Bank) lichtten in dit webinar deze aanpak toe:
Alle informatie die op 14 februari werd gedeeld
Download hier de Q&A met alle gestelde vragen en de antwoorden daarop.
Download de whitepaper 'Samen voor de meest betaalbare uitrol van warmtenetten' of ga naar bngbank.nl voor meer informatie: BNGbank.nl/Warmtetransitie vereist duidelijkheid in de uitvoering.
Vind hier het inspiratiedocument 'innovaties voor buurtwarmtenetten' en hier het kennisdossier 'technische innovatie in de wijkaanpak'
De website met ruim 150 innovaties voor de energietransitie van de gebouwde omgeving is https://uptempo.nu
Wilt u onze enquête over kleinschalige LT-warmtenetten invullen? Alvast bedankt!
2020: Webinardrieluik Proeftuin aardgasvrije wijken meets innovatie
Eind 2020 organiseerde Uptempo! i.s.m. het Programma Aardgasvrije Wijken (VNG Kennis- en Leerprogramma en BZK-PAW team) en het Expertise Centrum Warmte (ECW) een webinardrieluik over warmtenetten op buurt- en blokniveau. Hierin kwam aan bod waar en hoe (kleinschalige) warmtenetten kansrijk zijn voor een blok of buurt, wat de mogelijkheden zijn en welke innovaties daarvoor nodig zijn. Daarnaast stonden inspirerende casussen van proeftuinen aardgasvrije wijken centraal.
30 november 2020: webinar ‘innovatielandschap kleinschalige warmtenetten’
De ontwikkelingen rondom warmtenetten gaan razendsnel. Er wordt snel en veel geleerd en geïnnoveerd. Er zijn echter nog weinig gebaande paden of standaard modellen. Experts zijn nodig voor het ontwerp in verband met de complexiteit. Veelal is voor de financiële haalbaarheid subsidie nodig. Governance modellen zijn in vele varianten ook in ontwikkeling. Robert Jan van Egmond nam met ons door wat kansrijke innovaties zijn voor kleinschalige warmtenetten, bijvoorbeeld:
- DeZONNET, lage temperatuur warmtenet gevoed door PVT-panelen
- Uit Eigen Bodem, zeer lage temperatuur warmtenet met aardwarmtelussen in combinatie individuele (HT) warmtepompen
- Buurt Energie Systeem, midden temperatuur warmtenet met collectieve warmtepomp
- Hocosto, Combinatie van een warmtebuffer (3600 m3, HoCoSto) met zonnecollectoren en een warmtepomp
- Mini-warmpompnet Itho Daalderop, Eén diepe bodembron (300m) per vijf woningen met individuele warmtepompen
- ESCOM, PVT op het dak, collectieve opslag van overtollige warmte in de zomer. Zowel de investeringen in huis als in het collectief worden maandelijks betaald (door woningeigenaren en huurders)
- Servex/Feenstra, hoge temperatuur warmtepomp voor hoogbouw
NB: deze lijst is niet uitputtend. We kennen ook Mijnwater en Geohita en zo zijn er meer. Kijk hiervoor op www.uptempo.nu.
Verder vertelde Robert Jan dat de ontwikkelingen in sneltreinvaart gaan en wat de focus is van de innovatieve ontwikkelingen, zoals:
- Tendens naar lagere temperaturen in combinatie met afleverset/booster warmtepomp
- Minder transportverlies, aangepaste woning heeft geen HT nodig
- Ontwikkelen van “laagwaardige” lokale bronnen inclusief zonthermie
- Doorontwikkelen van opslagtechnieken
- ATES, TCM, Basalt, etc.
- Balanceren Net (interactie tussen warmte- en elektriciteitsnet)
- Slimmer/sneller ontwerpen warmtenetten (tools)
- Regelstrategieën
- Ontwikkelen van wijkaanpak, financiële en governance modellen
De powerpointpresentatie bekijk je hier.
Bekijk hier de antwoorden op de belangrijkste vragen van dit webinar.
Het webinar van 30 november in z'n geheel nog eens rustig terugkijken? Dat kan:
7 december 2020: webinar ‘Praktijkvoorbeeld Proeftuin Nagele’
Tijdens dit tweede deel van het webinardrieluik stond de proeftuin aardgasvrije wijken in Nagele centraal. Daarnaast waren de gemeenten Utrecht en Vlieland te gast. Enkele highlights van wat er besproken werd:
- Hoe kom je tot samenwerking met innovatieve aanbieders? Het bewonerscollectief Energiek Nagele organiseerde een prijsvraag met bewoners en professionals in de jury. De gemeente Utrecht zit op dit moment middenin de Expeditie Warmte waarbij ze een oproep deden aan particulieren (in groepsverband) en aanbieders. Er worden nu voor vijf buurten plannen uitgewerkt.
- Hoe kom je tot een businesscase? Er bestaat geen standaard businesscase en werken met aannames is onvermijdbaar. Daarnaast zijn uitgangspunten belangrijk bijvoorbeeld niet-meer-dan-anders en de verhouding tussen vaste lasten en gebruikskosten.
- Waar kan de technische oplossing van proeftuinen Nagele en Vlieland het beste toegepast worden? Het Hocosto-systeem met zonnecollectoren en seizoensopslag kan de aangesloten woningen het jaar rond van warmte voorzien. Er is ruimte nodig, zoals een hofje, parkeerplaats of een sportveld om de seizoensopslag in de ondergrond te plaatsen. De ruimte erboven blijft bruikbaar. Ten tweede is er plek nodig voor zonnecollectoren: daken van woningen (Nagele) of een groot dak (Vlieland).
Bekijk hier de presentatie van 7 december.
Bekijk hier de antwoorden op de belangrijkste vragen van dit webinar.
Of kijk het webinar van 7 december terug:
14 december 2020: webinar ‘Praktijkvoorbeeld Proeftuin Katwijk Hoornes’
Tijdens dit derde deel van het webinardrieluik stond de proeftuin aardgasvrije wijken in Katwijk centraal. Enkele highlights van wat er besproken werd:
- Hoe zorg je dat je een toekomstbestendig warmtenet krijgt? Denk goed na over alle mogelijke toekomstscenarios, zoals aansluiting op een regionaal warmtenet en het toevoegen van nieuwe bronnen. Integraal gebiedsgericht werken is hierbij goede ingang. Maak vervolgens een gefaseerde planning voor het aansluiten van blokken woningen en gebouwen. Hierdoor blijft het project behapbaar en kan er tussentijds, waar nodig bijgestuurd worden. Let goed op het ruimtebeslag, hoe meer technische installaties er nodig zijn hoe meer ruimte er in de wijk nodig is. Het is tot slot slim om een doorstempelbare aanpak te ontwikkelen voor opschaling naar andere wijken.
- Hoe neem je de gemeenteraad mee bij het nemen van een investeringsbesluit voor de aanleg van een warmtenet? Aangezien de materie best complex is verdient het aanbeveling dit in meerdere stappen te doen. Zo heeft Katwijk eerst de governance met de raad besproken en daarna de businesscase en het technische ontwerp. De raad was enorm betrokken en heeft heel veel vragen gesteld. Dit is belangrijk omdat Katwijk koploper is en het goed is om alle risico’s en oplossingen vooraf goed met elkaar door te nemen.
- Wat heb je als gemeente nodig om dit goed te kunnen doen? Expertise en continuïteit in het betrokken team. Koop het in als het onvoldoende aanwezig is.
Wilt u na dit webinar drieluik nog meer lezen over dit onderwerp? Dan verwijzen we u naar de volgende bronnen:
- Het Expertise Centrum Warmte heeft onder andere factsheets over technieken en bronnen.
- De Kennisbank van TKI Urban Energy over duurzame warmte en koude. Hier vindt u onder andere de publicaties:
- De website Uptempo.nu met 101 innovaties op categorie waaronder voor warmtenetten, warmteopslag en wijkconcepten.
- De website van het programma aardgasvrije wijken
- Informatiecampagne Natuur & Milieu: ‘Ontdek het ware verhaal van het warmtenet’
Bekijk hier de presentatie van 14 december: deel 1 en deel 2.
Bekijk hier de antwoorden op de belangrijkste vragen van dit webinar.
Kijk hier het webinar van 14 december terug:
Deze webinarreeks werd georganiseerd door het programma Uptempo! (onderdeel van TKI Urban Energy) dat tot doel heeft om innovaties op energiegebied sneller te koppelen aan marktinitiatieven. De organisatie vindt plaats in nauwe samenwerking met het Programma Aardgasvrije Wijken (VNG Kennis- en Leerprogramma en BZK-PAW team) en het Expertise Centrum Warmte (ECW)